Το metaverse: όχι και τόσο νέα ιδέα

Ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας Snow Crash του Neal Stephenson το 1992, το metaverse είναι πλέον σχετικό με ορισμένα τουλάχιστον μέρη της ζωής μας.

Σκεφτείτε μόνο τον τομέα των παιχνιδιών. Η πλατφόρμα εικονικών κόσμων Second Life, η οποία ξεκίνησε το 2003, είναι μια από τις πρώτες εφαρμογές του metavers. Μέσω της χρήσης avatars, οι παίκτες μπορούν να ζήσουν μια εικονική δεύτερη ζωή. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά βιντεοπαιχνίδια, οι αλληλεπιδράσεις στο Second Life δεν βασίζονται σε κάποιον καθορισμένο στόχο: πρόκειται απλώς για την «ύπαρξ» στην πλατφόρμα και την οικοδόμηση σχέσεων με τα άβαταρ των άλλων παικτών.

Τα τελευταία περίπου δύο χρόνια, η έννοια του metaverse έχει αναθεωρηθεί σε μεγάλο βαθμό. Όλα αυτά προκλήθηκαν από τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως η τεχνολογία block chain, η ευρεία διαθεσιμότητα των κρυπτονομισμάτων και η χρήση των Μη Εναλλάξιμων Κρυπτοπαραστατικών ( Non Fungible Tokens - NFTs) για τα ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία. Ένα NFT είναι καλύτερα κατανοητό ως ένα ψηφιακό πιστοποιητικό που αποδεικνύει την προέλευση ενός ψηφιακού περιουσιακού στοιχείου (π.χ. ενός βίντεο κλιπ) και είναι διακριτό από το ίδιο το ψηφιακό περιουσιακό στοιχείο.

Παραδοσιακά και καθιερωμένα εμπορικά σήματα έχουν επίσης εξερευνήσει τις νέες ευκαιρίες που προσφέρει το metaverse για να αλληλεπιδράσουν με υπάρχοντες και εν δυνάμει νέους πελάτες. Για παράδειγμα, μάρκες μόδας όπως η Gucci (μέσω του προγράμματος Vault) πειραματίζονται με NFTs και ψηφιακά ρούχα, τα οποία πωλούνται επίσης στο metaverse και στην πλατφόρμα παιχνιδιών Roblox.

Το metaverse αφορά, φυσικά, και την ψυχαγωγία. Λόγω των αποκλεισμών που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και της αδυναμίας διεξαγωγής συναυλιών (μια σημαντική, αν όχι η κυριότερη, πηγή εσόδων για τους μουσικούς και τους καλλιτέχνες στον τομέα της μουσικής), οι καλλιτέχνες αναζήτησαν νέους τρόπους σύνδεσης με τους θαυμαστές τους. Το 2020, ο ράπερ και τραγουδιστής Travis Scott ήταν ο πρώτος που πραγματοποίησε συναυλία μέσα στο δημοφιλές βιντεοπαιχνίδι Fortnite. Σχεδόν 28 εκατομμύρια μοναδικοί παίκτες παρακολούθησαν αυτή την εκδήλωση. Πρόκειται για ένα νούμερο που θα ήταν δύσκολο, αν είναι καθόλου δυνατό, να επιτευχθεί σε οποιαδήποτε »αναλογικό» στάδιο!

ΔΙ στο metaverse: νέες στρατηγικές ... παλιά προβλήματα

Φυσικά, όπως η διανοητική ιδιοκτησία (ΔΙ) είναι σημαντική για τον κόσμο εκτός σύνδεσης, έτσι είναι και για το metaverse. Ίσως ακόμη περισσότερο!

Στην Ευρώπη, εμπορικά σήματα που περιέχουν τη λέξη "metaverse" έχουν ήδη καταχωριστεί με επιτυχία, μεταξύ άλλων στο EUIPO. Οι καταχωρίσεις αυτές έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στα προϊόντα της κλάσης 9, τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στα τέλη του 2021, το Facebook, ως γνωστόν, προχώρησε σε επαναπροσδιορισμό της επωνυμίας του και άλλαξε το όνομά του σε «Meta», με σκοπό να υποδηλώσει ότι η βασική του δραστηριότητα θα ήταν η περαιτέρω ανάπτυξη του metaverse. Η καταχώριση του νέου εμπορικού σήματος "Meta" επιδιώκεται σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Φυσικά, το metaverse εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και το κατά πόσον ορισμένες δραστηριότητες μπορούν να ελέγχονται από τους κατόχους διανοητικής ιδιοκτησίας. Πρόσφατα, η μάρκα πολυτελών προϊόντων Hermès κινήθηκε νομικά εναντίον ενός ψηφιακού καλλιτέχνη για την κατασκευή και πώληση "MetaBirkins". Πρόκειται για μια συλλογή από εικονικές τσάντες που έχουν πιστοποιηθεί από NFTs και αναπτύχθηκαν χωρίς την άδεια του διάσημου κατασκευαστή των εμβληματικών (και πολύ πραγματικών) τσαντών Birkin.

Ένα άλλο ζήτημα είναι τι είδους ιδιοκτησία αποκτά κανείς όταν αγοράζει ένα εικονικό περιουσιακό στοιχείο που έχει πιστοποιηθεί από έναν NFT. Αυτό το ζήτημα είναι πολύ σημαντικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα πιστοποιημένα από NFT εικονικά περιουσιακά στοιχεία μπορούν να πωληθούν για πολλά εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (USD). Σκεφτείτε μόνο ότι ο ιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey, λέγεται ότι πούλησε το πρώτο του tweet με πιστοποίηση NFT για σχεδόν 3 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και η μουσικός Grimes πούλησε τη συλλογή ψηφιακής τέχνης της για 6 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Από την άποψη της διανοητικής ιδιοκτησίας, ο αγοραστής ενός ψηφιακού έργου τέχνης που έχει πιστοποιηθεί από ένα NFT αποκτά, εξ ορισμού, την κυριότητα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που απορρέουν από το εν λόγω νομισματοποιημένο έργο τέχνης; Και τι συμβαίνει αν κάποιος αγοράσει ένα έργο τέχνης που έχει πιστοποιηθεί από ένα NFT, το οποίο δημιουργήθηκε χωρίς την άδεια του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων και πλασάρεται ως "αληθινό"; Μπορεί μια τέτοια περίπτωση να αντιμετωπιστεί όπως θα γινόταν στον αναλογικό κόσμο, όπου θα την αντιμετωπίζαμε ως αγορά πλαστού έργου τέχνης;

Θα χρειαστεί να βρει νέες λύσεις το δίκαιο της διανοητικής ιδιοκτησίας;

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ερωτήματα που έχει ήδη εγείρει το metaverse, είναι φυσικό να αναρωτιέται κανείς αν απαιτούνται νέες λύσεις για να απαντηθούν ικανοποιητικά.

Αυτό που είναι βασικό να θυμόμαστε είναι ότι, από την ίδια του τη φύση, το δίκαιο της διανοητικής ιδιοκτησίας αμφισβητείται διαρκώς από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αρκεί να σκεφτείτε την έλευση τεχνολογιών όπως η τυπογραφία, το φωτοτυπικό μηχάνημα, ο ψηφιακός υπολογιστής και το διαδίκτυο, και όλα τα πολύπλοκα ζητήματα που έχουν θέσει στα δικαστήρια και τους νομοθέτες. Σταθερή επίσης σε όλη την ιστορία της διανοητικής ιδιοκτησίας ήταν η συνολική ικανότητα των υφιστάμενων αρχών και νομικών διατάξεων της διανοητικής ιδιοκτησίας να προσαρμόζονται στις εξελίξεις αυτές. Για να το θέσουμε διαφορετικά, δεν ήταν απαραίτητο να "ανακαλύπτεται ο τροχός" κάθε φορά.

Μπορούµε να θεωρήσουµε ότι τα ζητήµατα που θέτει το metaverse µπορούν να απαντηθούν εξετάζοντας το υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο; Ίσως δεν είναι πολύ αισιόδοξο να απαντήσουμε με ένα (ψηφιακό, φυσικά) "ναι", ενώ απολαμβάνουμε μια ηλιόλουστη μέρα καθισμένοι σε ένα πάρκο με έναν παλιομοδίτικο, αλλά ακόμα αρκετά ευχάριστο, αναλογικό τρόπο.

Αποποίηση ευθύνης:

Οι σύνδεσμοι προς δικτυακούς τόπους τρίτων επιλέχθηκαν βάσει τυχαίας αναζήτησης. Οι σύνδεσμοι που παρέχονται δεν υποδηλώνουν ότι είναι οι μόνες ή προτιμώμενες πηγές πληροφοριών. Οι ιδιοκτήτες των δικτυακών τόπων τρίτων παραμένουν αποκλειστικά υπεύθυνοι για την ακρίβεια και την αξιοπιστία των δεδομένων και των πληροφοριών που παρέχονται στον δικτυακό τόπο τους. Επισημαίνεται ότι οι πληροφορίες που παρέχονται εκεί δεν αντικατοπτρίζουν κατ' ανάγκη τις απόψεις του EUIPO.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην έκδοση Νοεμβρίου του Alicante News.

Η Eleonora Rosati είναι δικηγόρος ιταλικής καταγωγής με εμπειρία σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, εμπορικών σημάτων, μόδας και δικαίου του διαδικτύου. Η Δρ Eleonora Rosati είναι τακτική καθηγήτρια Δικαίου της Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΔΙ), διευθύντρια του Ινστιτούτου για το Δίκαιο της Διανοητικής Ιδιοκτησίας και της Αγοράς (IFIM) και συνδιευθύντρια του LLM στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Διανοητικής Ιδιοκτησίας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Είναι επίσης Σύμβουλος στην εταιρεία Bird & Bird και συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων για θέματα ΔΙ.