VHS, CD, Internet, handel elektroniczny, wirtualni asystenci, kryptowaluty... co kilka lat nowe technologie rewolucjonizują nasze życie i sprawiają, że staje się ono bardziej połączone na różnych terytoriach i w różnych krajach.

W przypadku własności intelektualnej postęp ten zazwyczaj wiąże się z nowymi sposobami wykorzystywania dóbr przez podmioty praw autorskich i uzyskiwania dostępu do nich przez konsumentów, ale także z nowymi sposobami naruszania praw własności intelektualnej i wynikającymi z tego nowymi wyzwaniami dla ich ochrony i egzekwowania.

Wraz z umiędzynarodowieniem rynków i gospodarek wzrasta liczba podróbek. W wielu przypadkach spożywanie podrobionych towarów może stanowić zagrożenie dla zdrowia (np. leki i kosmetyki), bezpieczeństwa (np. zabawki używane przez dzieci lub części zamienne do samochodów) i środowiska (wystarczy pomyśleć o pestycydach lub chemikaliach). Najnowsze badania opublikowane przez EUIPO pokazują, że większość tych towarów (60%) jest kupowana przez Internet i że Unia Europejska (UE), obok Stanów Zjednoczonych Ameryki, jest głównym odbiorcą tych "niebezpiecznych podróbek" z krajów trzecich.

Jak możemy rozwiązać ten problem i zmniejszyć ryzyko wprowadzania szkodliwych towarów na rynek UE i obrotu nimi? W tej dziedzinie mamy dobre wiadomości.

Zalety rozwiązań w zakresie śledzenia ruchu i pochodzenia opartych na technologii blockchain

Rozwiązania w zakresie śledzenia ruchu i pochodzenia pozwalają stronom wiedzieć, gdzie znajduje się dany produkt i kto go posiada. Jeśli dodamy do tego nowe dziecko w branży, technologię blockchain, otrzymamy obiecującą synergię narzędzi chroniących zarówno właścicieli praw, jak i konsumentów.

Mówiąc prościej, blockchain jest jak współdzielona i niezmienna księga cyfrowa (zwana "księgą główną"), która umożliwia każdemu posiadanie kopii wszystkich transakcji przeprowadzanych między wieloma stronami. Gdy ktoś chce zmienić swoją wersję księgi, wszyscy muszą się na to zgodzić. W przeciwnym razie księga nie jest już akceptowana przez resztę sieci.

Zdecentralizowane rozwiązania śledzenia mają wyraźne zalety w porównaniu z bardziej tradycyjnymi, scentralizowanymi i silosowymi systemami. Przede wszystkim zapewniają bezpieczniejsze, sprawniejsze i bardziej opłacalne struktury niż "starsze" systemy. Dotyczy to w szczególności zarządzania łańcuchem dostaw i autentycznością. To właśnie z tych powodów EUIPO (posiadający wcześniejsze solidne doświadczenie we wdrażaniu rozwiązań blockchain), we współpracy z Komisją Europejską, bada potencjał rozwiązań śledzenia ruchu i pochodzenia opartych na technologii blockchain w zakresie ochrony praw własności intelektualnej.

Unijne forum na rzecz walki z podrabianiem towarów oraz konkurs na infrastrukturę dla uczestników maratonu

Osiągnięciem wspólnych wysiłków EUIPO i Komisji Europejskiej jest forum poświęcone przeciwdziałaniu fałszerstwom (Anti-Counterfeiting Blockathon Forum). Głównym celem forum - utworzonego w następstwie konkursu EU Blockathon 2018 - jest zachęcanie do transportu i potwierdzania autentycznych towarów w UE oraz rozwiązywanie problemów związanych z podrabianiem towarów. Forum dąży do zgromadzenia osób i organizacji pracujących nad rozwojem infrastruktury przeciwdziałającej fałszerstwom.

A jeśli zastanawiasz się nad infrastrukturą, to również w tym zakresie mamy pewne nowości!

W marcu 2022 r. EUIPO wybrało spośród wielu nadesłanych zgłoszeń projekt ELSA jako zwycięzcę konkursu na infrastrukturę w ramach Blockathonu Przeciwdziałania Podrabianiu Produktów. Projekt ten, będący efektem wspólnych wysiłków projektantów i architektów cyfrowych, to projekt infrastruktury blockchain, którego głównym celem jest zagwarantowanie dostępu do danych dotyczących towarów i ich "podróży" przez łańcuch dostaw, co zniechęciłoby do wytwarzania i dystrybucji podrobionych i sfałszowanych towarów. System będzie wymagał od EUIPO potwierdzania tożsamości posiadaczy praw autorskich, a następnie dostarczał im cyfrową etykietę zabezpieczającą przed podrabianiem, którą będą mogli umieszczać na swoich towarach za pomocą kodów QR lub innych technologii serializacji. Brak zaufania pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw jest problemem, który chcemy rozwiązać" - powiedział Thomas Rossi, członek ELSA.

Kluczową cechą tego projektu jest to, że jest to oprogramowanie typu open-source, co oznacza, że jest ono swobodnie dostępne, może być modyfikowane i rozpowszechniane. Oznacza to nie tylko niską barierę przyjęcia, ale także możliwość ciągłego doskonalenia jego działania poprzez aktualizację oprogramowania bazowego. Thomas podkreślił, że w przyszłości "otwarty charakter ELSA pozwoli również społeczności na tworzenie dodatkowych funkcji w celu szerszego wykorzystania".

Mieszanka rozwiązań

Jak zatem wygląda przyszłość zarządzania łańcuchem dostaw i danymi? Prawdopodobnie będzie to połączenie rozwiązań technologicznych oraz zmian w zakresie polityki i prawa.

Rozwiązania w zakresie śledzenia ruchu i pochodzenia wykazały wyraźny potencjał i już umożliwiły osiągnięcie ważnych wyników. W każdym razie będzie to prawdopodobnie dopiero początek: stało się jasne, że technologia blockchain może być wykorzystywana na kilka różnych i obiecujących sposobów, w tym jako dyplom cyfrowy lub do celów gospodarki obiegowej produktów.

Oprócz rozwiązań technologicznych należy również wziąć pod uwagę zmiany legislacyjne. Na przykład projekt unijnego aktu o usługach cyfrowych ma na celu zagwarantowanie, że to, co jest nielegalne w trybie offline, będzie również nielegalne w trybie online. W tym celu dąży się do tego, by podmioty działające w Internecie, w tym rynki internetowe, ponosiły większą niż obecnie odpowiedzialność. Wiosną 2022 r. osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie tego projektu rozporządzenia UE, a ostateczny tekst zostanie przyjęty w najbliższym czasie.

Podsumowując: przyszłość egzekwowania praw własności intelektualnej będzie prawdopodobnie taka, w której technologia i prawo będą nadal współpracować, aby wzmocnić zaufanie zarówno w handlu międzynarodowym, jak i w handlu elektronicznym, a także do uczestników łańcucha dostaw.

Artykuł autorstwa Eleonory Rosati.